Οσφυαλγία
Ο όρος οσφυαλγία προέρχεται από τις λέξεις οσφύς (μέση) και άλγος και χρησιμοποιείται για να περιγράψει οποιοδήποτε πόνο στην περιοχή της μέσης. Πρόκειται επομένως για ένα σύμπτωμα και όχι για πάθηση και για το λόγο αυτό πρωταρχικό μέλημα του θεράποντος ιατρού είναι ο προσδιορισμός της ακριβούς αιτίας του πόνου και η αντιμετώπισή της.
Ανάλογα με τη διάρκεια των ενοχλημάτων η οσφυαλγία μπορεί να χαρακτηρίζεται οξεία, όταν διαρκεί για διάστημα 1 – 2 μηνών, ενώ όταν διαρκεί για χρονικό διάστημα άνω των 3 μηνών χαρακτηρίζεται υποξεία ή χρόνια.
Τα αίτια της οσφυαλγίας είναι πολλά και συνήθως σχετίζονται με την πολύπλοκή ανατομία και εμβιομηχανική της περιοχής που την καθιστά επιρρεπή στην εμφάνιση εκφυλιστικών αλλοιώσεων. Υπάρχει όμως η περίπτωση καταστάσεις εκτός της σπονδυλικής στήλης, όπως παθήσεις ενδικοιλιακών οργάνων ή αγγειακές παθήσεις να προκαλούν πόνο στην περιοχή της οσφύος, κάτι το οποίο πρέπει πάντοτε να διερευνάται κατά την εξέταση ασθενούς με οσφυαλγία.
Ανατομια
Η σπονδυλική στήλη σχηματίζεται από μικρά οστά, τους σπονδύλους, οι οποίοι βρίσκονται τοποθετημένοι ο ένας επάνω στον άλλο. Τα υπόλοιπα ανατομικά στοιχεία που την αποτελούν είναι οι μύες, οι σύνδεσμοι, τα νεύρα και οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Επίσης ανάμεσα σε κάθε σπόνδυλο σχηματίζονται οι οπίσθιες ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις οι οποίες συμμετέχουν στην σταθεροποίηση και την κίνηση της σπονδυλικής στήλης.
Μεσοσπονδύλιοι δίσκοι.
Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι βρίσκονται ανάμεσα στους σπονδύλους και ο προορισμός τους είναι να απορροφούν κραδασμούς κατά τη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων όπως το περπάτημα και το τρέξιμο και μαζί με τις οπίσθιες αρθρώσεις συμβάλλουν στις κινήσεις της σπονδυλικής στήλης. Αποτελούνται από έναν ινώδη δακτύλιο περιφερικά ο οποίος περιβάλλει τον πηκτοειδή πυρήνα, μια ζελατινώδη μάζα στο κέντρο του δίσκου.
Αίτια οσφυαλγίας
- Υπερβολική καταπόνηση, όπως άρση μεγάλου βάρους ή κοπιαστική δραστηριότητα στο σπίτι ή την εργασία, που συνήθως οδηγεί σε εκδήλωση συμπτωμάτων από τους μυς ή τους συνδέσμους της περιοχής και συνήθως έχει αυτοπεριοριζόμενη πορεία και βραχεία διάρκεια.
- Κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου. Στην περίπτωση αυτή ο πηκτοειδής πυρήνας από το εσωτερικό του δίσκου ασκεί πίεση στην ινώδη δακτύλιο με αποτέλεσμα αποπλάτυνση του δίσκου. Μερικές φορές ο ινώδης δακτύλιος μπορεί να διαρραγεί και το πηκτοειδές περιεχόμενο να «χυθεί» έξω από τον δίσκο. Όταν κατά την παραπάνω διαδικασία πιεστεί κάποια από τις γειτονικές νευρικές ρίζες προκαλείται πόνος, συχνά έντονος. Όταν ο πόνος αυτός επεκτείνεται κατά μήκος της πορείας του ισχιακού νεύρου ακόμα και ως τα δάχτυλα του ποδιού, ονομάζεται ισχιαλγία.
- Εκφυλιστική σπονδυλοαρθροπάθεια. Με την πάροδο της ηλικίας οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι και οι οπίσθιες αρθρώσεις υφίστανται φθορά με αποτέλεσμα την εκδήλωση πόνου και δυσκαμψίας στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
- Σπονδυλολίσθηση. Πρόκειται για την προς τα εμπρός μετατόπιση ενός σπονδύλου σε σχέση με τον υποκείμενο, ποικίλης αιτιολογίας, με αποτέλεσμα την μηχανική επιβάρυνση των μυών και συνδέσμων της περιοχής και σε πιο προχωρημένες καταστάσεις την πίεση των νευρικών ριζών.
- Σπονδυλική στένωση. Στην περίπτωση αυτή ο σπονδυλικός σωλήνας που σχηματίζεται από τα σπονδυλικά τρήματα στο πίσω μέρος των σπονδύλων στενεύει, συνήθως εξαιτίας του σχηματισμού οστεοφύτων. Ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της σπονδυλικής στένωσης είναι η νευρογενής διαλείπουσα χωλότητα, πόνος δηλαδή στα κάτω άκρα που επιδεινώνεται μετά από ορισμένη απόσταση βάδισης και υποχωρεί αν ο ασθενής σταματήσει το περπάτημα και καθίσει.
- Κατάγματα σπονδύλων, συνήθως οστεοπορωτικής αιτιολογίας, αλλά που πρέπει να διερευνηθεί αν είναι δευτεροπαθή εξαιτίας μεταστατικής ή άλλης αιτίας.
- Άλλες αιτίες ενίοτε σοβαρές, όπως αγγειακές νόσοι, παθήσεις ενδοκοιλιακών οργάνων, κακοήθειες, μικροβιακές λοιμώξεις όπως σπονδυλοδισκίτιδα ή ρευματολογικές νόσοι όπως η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα. Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό να απευθυνθεί κανείς στον προσωπικό του ιατρό σε κάθε περίπτωση πόνου στην μέση, ειδικά πρωτοεμφανιζόμενου.
Εργαστηριακός έλεγχος
- Ακτινογραφίες. Αναδεικνύουν πιθανά σπονδυλικά κατάγματα, εκφυλιστικές αλλοιώσεις, σκολίωση, σπονδυλολίσθηση κ.α.
- Μαγνητική τομογραφία, που προσφέρει καλύτερη απεικόνιση μαλακών μορίων, μεσοσποδύλιων δίσκων, νευρικών ριζών, πιθανού οστικού οιδήματος.
- Εξετάσεις αίματος αν υπάρχει υποψία φλεγμονής, κακοήθειας ή ρευματολογικής νόσου.
Θεραπεία
- Φαρμακευτική αγωγή με παυσίπονα, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, κορτικοστεροειδή.
- Άσκηση
- Ιατρικός βελονισμός
- Φυσικοθεραπεία
- Τοπικές εγχύσεις κορτικοειδών
- Χειρουργική αντιμετώπιση
Πρόληψη
- Τακτική σωματική άσκηση, καθώς συμβάλλει στην καλή κατάσταση του μυϊκού συστήματος και βελτιώνει τη στάση του σώματος.
- Έλεγχος του σωματικού βάρους
- Βελτίωση της στάσης του σώματος κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων και της εργασίας.
- Προσοχή κατά την άρση και μεταφορά αντικειμένων.
- Επιλογή κατάλληλου στρώματος που να μην είναι ούτε πολύ σκληρό, αλλά ούτε και να «βουλιάζει» υπερβολικά κάτω από το βάρος του σώματος, αλλά να συμβάλλει στην διατήρηση του φυσιολογικού σχήματος της σπονδυλικής στήλης.